Zondag in Khayelitsha

Vandaag ging ik met Gideon, de stickman van Khayelitsha, mee naar de kerk. Ik haalde hem op in Elephant Park, een van de informal sections van de buurt. Gideon woont daar in een klein hutje met zijn vrouw en zijn dochtertje, maar die waren niet thuis vanwege een besnijdenisfeest van een neefje.
Toen Gideon in de auto stapte overhandigde hij me een stropdas. “Die moet je straks om doen,” zei hij. Zelf droeg hij een smoking.
“We hebben nog wat tijd, dus als je het niet erg vindt rijden we even langs de kapper, want mijn haar moet nodig worden geknipt. Het is zo geen gezicht.”
In de weken dat ik hier ben, heb ik het haar van Gideon nog nooit gezien, want hij draagt altijd een grijze wollen muts.
“Doe je muts eens af,” zei ik tegen Gideon.
Gideon haalde de muts van zijn hoofd. Zijn schedel was bedekt met kleine krulletjes.
“Ik zei het toch” zei Gideon. “Geen gezicht.”

Ik vroeg of we niet te laat zouden komen.
“Welnee,” antwoordde hij.  “Het eerste half uur wordt er alleen maar gezongen. Het bidden begint pas om tien uur. Wat dacht je van een morning tea?”

Op straat begon het al aardig druk te worden. Er liepen opvallend veel mensen die netjes waren gekleed. De mannen waren in pak, de vrouwen in het wit. Sommigen droegen een witte hoed.
“Gaan al die mensen naar de kerk?” vroeg ik aan Gideon.
“De mensen die netjes aangekleed zijn wel,” zei Gideon. “De anderen gaan naar hun werk. Als ze tenminste werk hebben.
 De zondagrust gold blijkbaar niet voor iedereen in Khayelitsha.

We reden naar het treinstation van Khayelitsha bij Ilitha Park. Daar hoorde ik iemand mijn naam roepen. Het was Loyiso, die met zijn broer op weg was naar de Promenade, de grote shopping mall van Michell’s Plain. “We gaan even shoppen. Mijn broer heeft spullen nodig,” zei Loyiso.

Eerder deze maand had ik met Loyiso en zijn vriend Endy in de Solly Pub gezien hoe Zuid-Afrika werd ingemaakt door Uruguay. Direct na de overwinning van Nederland op Brazilië had Loyiso mij een sms gestuurd om me te feliciteren.
“Heb je Duitsland gisteren gezien?” zei Loyiso. “Dat gaat nog lastig voor jullie worden om die te verslaan. Voor Loyiso stond het al vast dat de finale Nederland – Duitsland zou worden. “Want natuurlijk hakken jullie Uruguay in de pan.”

Toen Loyiso en zijn broer afscheid van ons hadden genomen, gingen Gideon en ik op zoek naar een koffietentje. De deur van Pindie’s Place stond open. Pindiwe, de eigenaresse verwelkomde ons met een stralende lach.
Terwijl ze thee zette, lichtte ze de deksel van een pan en keek ze er even in.
“Wat is dat?” vroeg ik aan Pindiwe.
“Vetkoek, ”zei Pindiwe.

Vetkoek is een soort oliebol. De afgelopen weken heb ik er in de townships een paar van gegeten. In de fisherie’s zoals de snakbars hier heten, zijn ze vaak hartig belegd. Met een Russian bijvoorbeeld zoals een bepaalde worst wordt genoemd. Pindiwe had geen ‘vetkoek met Russian’, wel ‘vetkoek met chopped liver.’
Misschien een andere keer, zei ik tegen Pindiwe, toen we onze thee op hadden.

“Komen we echt niet te laat?” vroeg ik aan Gideon toen die eindelijk een kapperszaak had gevonden die open was. De kapper wees naar een zeecontainer in de verte. “Ik heb mijn gereedschap uitgeleend aan die jongen daar.”
 Met nog tien minuten voor het bidden zou beginnen, zat Gideon eindelijk in de kappersstoel. Swizzy, de kapper,  vertelde dat hij vroeger barman was. De kapperszaak had hij sinds een paar maanden. “Het is geen vetpot,” zei Swizzy. “Er zijn te veel kappers en de mensen in Khayelitsha hebben weinig geld. Voor een knipbeurt kun je 10 rand vragen. Dat schiet niet erg snel op.”

Met zijn tondeuse schoor hij Gideon’s hoofd glad.
Gideon voelde aan zijn kale schedel. “Ik hou van dit kapsel,” zei hij. Toen zette hij zijn muts weer op. “Ik moet het natuurlijk niet te koud krijgen.”

Eenmaal bij de kerk, die bestond uit een gehuurde zaal in de YMCA, bleek dat we niet de enigen waren die te laat waren. De halve kerkgemeente zat buiten op de binnenplaats op plastic kuipstoelen te wachten. “Die stoelen nemen we altijd weer met ons mee als de dienst is afgelopen,” zei Gideon. “Als we ze hier in het YMCA-gebouw laten staan, worden ze gejat.”

Toen het bidden na een kwartier afgelopen was, mocht iedereen die te laat was ook naar binnen. Een vrouw in het wit was nog aan het nabidden. Ze riep vreemde woorden en slaakte rare kreten. Spreken in tongen wordt dat ook wel genoemd. Iedereen wachtte gelaten tot de vrouw daarmee klaar was.

De rest van de dienst viel eigenlijk behoorlijk tegen en was vrij ernstig. De dominee sprak lang en er werd maar twee keer gezongen. Hoewel dat in het Khosa gebeurde, leek het gezang eerder afkomstig uit een Duitse opera.
In de zaal aan de andere kant van de binnenplaats van de YMCA was een dienst van een andere kerk aan de gang. Daar klonken gospelachtige gezangen en werd er luid meegeklapt. Het klonk alsof de mensen daar veel meer plezier hadden.

Na afloop kwam een vrouw in het wit zich verontschuldigen dat het jammer was dat de dienst niet wat leuker was geweest. Soms hadden ze heus wel wat leukere diensten met meer gezang, maar dit was toevallig weer eentje die tamelijk serieus was.
Ze vroeg waar ik vandaan kwam.
Nederland, zei ik.
Een van de kerkoudsten die stond mee te luisteren stapte naar voren. “Mag ik je dan feliciteren met jullie overwinning op Brazilië,” zei hij. “Dat was een mooie wedstrijd. Maar heb je ook Duitsland gisteren van Argentinië zien winnen?”