Informele economie

Een paar uur geleden versloeg het Nederlands elftal Slowakije met 2-1. Ik was niet in het stadion in Durban, maar op het FIFA Fan Fest op de Parade in Kaapstad. Daar bekeek ik de wedstrijd niet op het grote scherm op het centrale plein, maar in de gele MTN-tent bij de ingang.
MTN is een mobiele telefoonmaatschappij. Sinds het begin van het WK spelen de jongens en meisjes van het promotieteam een voetbalquiz met het publiek. Wie de vragen goed heeft kan een gele hoed in de vorm van een voetbal winnen. De mensen die zo’n hoed winnen, zijn ongelooflijk blij. Ook al hebben ze er al twee of drie gewonnen.

Ik was naar de gele MTN-tent gegaan op aanraden van Kobe, een van de straatverkopers die een plek binnen de hekken van het FIFA Fan Fest heeft weten te bemachtigen. “In de gele tent is het niet zo druk en je kunt er lekker zitten,” had Kobe mij verteld.

Kobe komt uit Tanzania. Dat spreekt hij uit als Tanzánia. Dus met de klemtoon op de tweede lettergreep en niet op de derde, zoals ik mijn leven lang heb gedaan.
Met zijn grote bril ziet Kobe eruit als een student. “Ik zou best willen studeren,” vertelde hij. Het liefst medicijnen.”Hij weet alleen niet zo goed hoe hij dat moet aanpakken. “Studeren is duur.”
Daarom verkoopt hij nu met een vriend chips, pinda’s, snoep, sigaretten en frisdrank.

Eigenlijk mocht dat niet van de FIFA. Op het FIFA Fan Fest, dat is aangewezen als een officiële FIFA-locatie, mogen de mensen alleen maar eten en drinken kopen van de officiële FIFA-sponsors, net zoals ook het geval is in en rondom de stadions. Daar was de Wereldvoetbabond voorafgaande aan het WK heel duidelijk in. Ook mochten er geen andere shirtjes, petjes, sjaaltjes en vlaggen worden verkocht dan alleen de door de FIFA goedgekeurde merchandising.
Zo luiden eenmaal de FIFA-regels, aldus de FIFA in een officiële verklaring. Ieder land dat een WK wil organiseren dient zich daaraan te houden. Ook een land als Zuid-Afrika, waar de informele economie voor veel mensen de enige manier is om te kunnen overleven. Maar daar had de FIFA voorafgaande aan dit toernooi geen begrip voor. Regels zijn regels. Straatverkopers die al jaren op het plein stonden, moesten hun kramen opbreken en ruim baan maken voor Adidas, Budweiser en Coca Cola.

Verder is het niet de bedoeling dat mensen eigen eten en drinken van thuis meenemen. Dat wordt bij de ingang van het FIFA Fan Fest afgenomen. Voor de mensen die geen 12 rand (1,30 euro) voor een cola of 20 rand (2,15 euro) voor een Magnum kunnen missen, is er een waterkraan op het plein neergezet. Daar kunnen ze zoveel gratis water drinken als ze willen.

Dat Kobe toch pinda’s, chips, snoep, sigaretten en frisdank kan verkopen, betekent dat de FIFA uiteindelijk met de hand over het hart heeft gestreken. Of de FIFA heeft gewoon ingezien dat je met zulke strenge regels de mensen alleen maar wegjaagt.
Eten en drinken van buiten mag je trouwens nog steeds niet binnen de hekken meenemen, maar het is een goede zaak dat op en rond het plein de straatverkopers gewoon weer hun gang mogen gaan. De vrijwilligers die op het FIFA Fan Fest werken en ook steeds meer voetbalfans hebben inmiddels door dat je bij de Afrikaanse verkopers moet zijn voor pinda’s, chips en frisdrank, omdat je bij hen goedkoper uit bent. Het scheelt al gauw een derde van de prijs.

Veel van de verkopers komen niet uit Zuid-Afrika. Kobe komt uit Tanzania. Filemon, die naast hem staat, komt uit Zimbabwe. En in de kramen daarnaast staan weer een paar Nigerianen. “He mister Netherlands,  I give you good price,” zegt een van hen telkens als ik langsloop.

Kobe is naar Kaapstad gekomen, omdat er in Tanzania helemaal niets te verdienen viel. Daar werkte hij een tijdje als gids bij de Kilimandjaro Eerst als drager, toen als assistent-gids en uiteindelijk als gids. Maar daarvan kon hij nauwelijks leven.
Kaapstad is geen slechte plek om te wonen. Hij woont in de stad. In de townships durft hij dat niet. Als het WK straks is afgelopen zullen de mensen in de townships hun onvrede weer afreageren op de buitenlanders uit andere Afrikaanse landen, vreest Kobe.
Vorig jaar kwam het tot een uitbarsting van geweld tegen de Afrikaanse migranten. Velen van hen moesten voor hun leven vrezen en vluchtten de townships uit.

Wat zou hij graag gaan studeren, zegt Kobe weer. Een Noor heeft hem verteld dat je in Noorwegen gratis kunt studeren. Dat lijkt hem wel wat. “Hoe zit dat in Nederland?”