Township toerisme (1)

Khayelitsha bestaat niet. De grootste township van Kaapstad, waar 1,4 miljoen mensen wonen, staat niet op de plattegrond die de West-Kaap provincie gratis weggeeft. Ook naar andere townships in de omgeving zoals Langa, Nyanga en Mitchell’s Plain is het lang zoeken. Guguletu? Niet op de kaart. Manenberg? Niet op de kaart.

Het zou nog een nawee kunnen zijn van het oude Zuid-Afrika, waar de townships door het apartheidregime het liefst buiten beeld werden gehouden, al blijkt dat bij nadere bestudering van de plattegrond geenszins het geval. In de begeleidende tekst adviseert de Western Cape provincie om tussen de wedstrijden door vooral een township te bezoeken en daar in een lokale shebeen onder het genot van een drankje een boom op te zetten met de lokale bevolking en te vragen naar hun onverbloemde mening.

Het Oranje Boekje, de handzame reisgids die de Nederlandse ambassade speciaal voor de supporters van het Nederlands elftal heeft gemaakt, is wat terughoudender. In het boekje wordt vooral gewezen op de grote armoede waarin veel mensen in de townships leven. Het Oranje Boekje raadt daarom aan de townships te vermijden of deze alleen onder deskundige begeleiding te bezoeken.

Vorige week kondigde de West-Kaap provincie op een persbijeenkomst aan dat ze zich dit WK extra in zal zetten voor het township toerisme. Dat township toerisme maakt de laatste jaren een ongekende groei door. Aanvankelijk moest de lokale bevolking best even wennen als er weer een busje van een touroperator met een lading toeristen door een van de townships reed. Maar al gauw maakte de ergernis plaats voor gewenning.

In Washington Street in Langa, de oudste township van Kaapstad, wachten Moss en zijn broer op de supportersstromen die er dit WK hopelijk gaan komen. “Wat je hier ziet is het echte werk,” zegt Moss beslist. De vuvuzela’s die ze aan the Waterfront verkopen, de grootste toeristische trekpleister van Kaapstad in de haven, zijn volgens hem lang niet zo authentiek.
Hij vindt het dan ook onbegrijpelijk dat de bezoeker van zijn souvenirkraam geen vuvuzela van hem wil kopen. Een vuvuzela hoort nu eenmaal bij een voetbalwedstrijd in Zuid-Afrika. De vuvuzela is de trots van elke township-bewoner. Dus geen kwaad woord over de vuvuzela.

Toen vorig jaar de Confederations Cup in Zuid-Afrika werd gespeeld als test voor het komende WK en de televisiekijkers in het buitenland massaal begonnen te klagen over het lawaai dat de vuvuzela’s vanaf de tribune produceerden, vonden ze dat hier onbegrijpelijk. Moss knikt instemmend als hij hoort over de oranje vuvuzela’s van TNT post die in Nederland gretig aftrek vinden en over de pletterpet die Heineken weggeeft bij een sixpack bier. Zuid-Afrika dat elders de toon zet, wie had dat gedacht.

Dankzij het voetbal wordt er de komende weken nog meer toeloop verwacht in de townships, waar een flink aantal voetbaltoernooien op de agenda staan. Autofabrikant KIA, een van de officiële WK-sponsoren, organiseerde gisteren in Khayelitsha een groot straatvoetbaltoernooi voor de schooljeugd . Op de openingsdag van het WK vindt er een toernooi voor vluchtelingen plaats onder het motto ‘Kicking out xenofobia’, als antwoord op het geweld tegen immigranten dat vorig jaar ineens in de townships losbarstte. En als de Oranje supporters voor de laatste groepswedstrijd van het Nederlands elftal tegen Kameroen in Kaapstad arriveren, staan er ook een aantal wedstrijden tussen de Nederlandse supporters en township-teams gepland.

Bij een aantal van de initiatieven is Abang Travel betrokken, het reisbureau voor duurzame reizen van het Nederlandse echtpaar Jaap en Germaine Kreeftenberg. Samen verhuisden ze vijftien jaar geleden naar Zuid-Afrika. Nadat ze allebei jarenlang voor diverse reisorganisaties hadden gewerkt en in alle uithoeken van de wereld waren geweest, vonden ze het tijd om hun leven een andere wending te geven. In Kaapstad herkenden ze de ideale plek om hun droom waar te maken. “We begonnen met niks in een lege garage,” zegt Kreeftenberg. Sinds 1998 boekten er duizenden toeristen een reis bij hun reisbureau AAA travel, maar Jaap en Germaine Kreeftenberg vonden dat niet genoeg. Samen met hun Zuid-Afrikaanse partner Malose Manaka richtten ze een paar jaar geleden Abang Africa op, een reisorganisatie gespecialiseerd in duurzaam toerisme.

Een van de projecten die Abang daarvoor in het leven riep is Bafanakids. Voor veel kinderen is voetbal een houvast in hun dagelijks bestaan. Goede faciliteiten zijn er echter nauwelijks. De trapveldjes zijn meestal niet meer dan een stoffige zandvlakte en er is een schrijnend gebrek aan ballen en shirtjes. Voor een bedrag van minimaal 1500 euro kunnen bedrijven een jeugdteam van Bafanakids sponsoren. Van dat geld krijgen de spelertjes een tenue, maar ook training en begeleiding.“Eigenlijk is het een soort naschoolse opvang, waar we de kinderen structuur en regelmaat willen bieden,”zegt Kreeftenberg. “Door het kweken van teamspirit, krijgen ze het gevoel ergens bij te horen.” Inmiddels werden er al zo’n twintig teams gesponsord. “Daar zitten bedrijven bij als Samsung en het tijdschrift Reizen, maar je kunt ook met je voetbalclub of met de buurt een team ondersteunen.  In het San, een van de talen die in Zuid-Afrika wordt gesproken, betekent Abang ‘om te delen’, zegt Kreeftenberg. En dat is ook exact wat Abang Africa beoogt: delen met de lokale bevolking. Ligt daar de toekomst van het modern toerisme?